Trạng Nguyên Nguyễn Xuân Chính quê làng Phù Chẩn, tục gọi là làng Cháy, nay thuộc xã Phù Chẩn, thị xã Từ Sơn. Năm 1637 Nguyễn Xuân Chính 50 tuổi đi thi trúng Trạng nguyên, được triều đình gia phong "Tam nguyên đặc tiến kim tử, vinh lộc đại phu, khai quốc Trạng nguyên tước Thọ ngạn hầu". Ông là người văn võ kiêm toàn, đồng thời là một nhà giáo, nhà sư phạm mẫu mực và tài năng, làm qua đến Lại bộ tả thị lang, nhập thị kinh diên, tước Đạo Ngạn Bá, khi mất được truy tặng Thượng thư Bộ Binh.

          Theo gia phả và văn bia dòng họ, nhà thờ cụ Trạng được xây dựng từ năm 1631, vốn là gia cư của cụ Trạng và gia đình, kết cấu đơn giản nhà tranh, tường đất. Sau khi qua đời con cháu chuyển nhà ở thành đền thờ quan Trạng. Qua nhiều đợt tu bổ, tôn tạo, công trình hiện nay là kiến trúc thời Nguyễn, kiểu thức nội tự, ngoại khách và phần hâụ cung, khung gỗ lim, mái lợp ngói, trang trí bày đặt các đồ thờ tự  đơn giản nhưng tôn nghiêm.

          Đền thờ còn bảo lưu nhiều tài liệu cổ vật quý giá như gia phả, ngai thờ, câu đối, hương án, hệ thống các tấm bia đá có niên đại thời Lê Nguyễn với những ghi chép về quan Trạng, dòng họ Nguyễn Xuân và việc tu bổ nhà thờ qua các thời kỳ.

          Nhà thờ là nơi toàn gia tộc thờ phụng tôn nghiêm quan Trạng nguyên Nguyễn Xuân Chính - danh nhân khoa bảng tiêu biểu của quê hương và dân tộc đồng thời là nơi thờ các bậc tiên tổ dòng họ và trung tâm tổ chức nhiều hoạt động giáo dục truyền thống hiêu học - khoa bảng cho con cháu trong gia tộc.

          Đền thờ Trạng Nguyên Nguyễn Xuân Chính được Ủy ban nhân dân tỉnh Bắc Ninh xếp hạng di tích lịch sử văn hóa năm 1998.